آسیب‌شناسی تعاونی‌های اعتبار و ارائه الگوی مطلوب

در نظام مالی متعارف تعاونی‌های اعتبار به‌منظور کاهش فقر و تأمین نیازهای خرد خانوارها کاربرد گسترده‌ای دارند. در ایران نیز این تعاونی‌ها فعالیت می‌کنند اما از بُعدهای گوناگون با آسیب‌هایی روبه‌رو هستند، وجود تعاونی‌های آزاد، نبود قوانین مناسب بر نظارت تعاونی‌های اعتبار، نرخ‌های نامتعارف سپرده‌ها و تسهیلات، نبود ساختار مدیریتی مناسب و نداشتن پایگاه فقهی شفاف برخی از این آسیب‌هاست. مقاله پیش‌ رو در صدد حل این آسیب‌هاست و برای حل آنها افزون بر بهره‌گیری از تجربه ایران و دیگر کشورها به روش مصاحبه با خبرگان و تحلیل نتیجه‌های ایده‌ها، مدل مطلوبی را برای تعاونی‌های اعتبار ایران متناسب با فقه امامیه طراحی می‌کند. در این مدل، تعاونی‌های اعتبار با سرمایه اعضایی که در یک ویژگی معیّن مشترک هستند بر اساس عقد شرکت تشکیل می‌شود و جهت تقویت و امکان عضویت اعضای بیشتر در تعاونی می‌توان از پیوند مشترک چندگانه بهره جست. در این مدل تعاونی‌های اعتبار افزون بر حق عضویت اعضا از سپرده‌های اعضا به‌عنوان منابع مکمل بهره می‌گیرد و به‌وسیله قراردادهای قرض‌الحسنه، مرابحه، استصناع، اجاره به شرط تملیک و خرید دین تسهیلات می‌پردازد و به‌وسیله نهادی ملی و تخصصی به نام بانک مرکزی نظارت می‌شود. بر اساس یافته‌های این مدل، تعاونی‌های اعتبار در عین حال که با نرخ‌های پایین‌تری نسبت به بانک‌ها تسهیلات می‌دهند با نرخ‌های منطقی سپرده می‌پذیرند.